Birçok yerde farklı amaçlarla tasarlanan ama daha sonra ilk tasarlandığı amacından çıkarak çok farklı işler için kullanılan icatlara şahit olmuşsunuzdur. İnanın bu icadın ilk yapılma amacı ile günümüzde kullanılma amacı arasında dağlar kadar fark var. Ayrıca ilk kullanım alanı oldukça spesifik ve dramlar içermektedir.
Evet, bahsettiğimiz icat günümüzde bolca kullandığımız ve sağlığımızı koruyabilmek için üzerine çıktığımız koşu bandıdır. Doğru okudunuz, koşu bandının ilk icat edilme amacı mahkûmlara eziyet-işkence amaçlıydı. Şimdi koşu bandının ilginç hayat hikâyesine bakalım.
Mahkûmların cezaevinde çok boş durduklarını ve hapishane içerisinde de şiddet eğilimlerinin olduğunu gözleyen Sir William Cubitt 1818 yılında bir icat yaptı. Günümüz koşu bandına pek benzemeyen ama temel prensibi aynı olan bu alet üzerine mahkûmlar guruplar halinde çıkarak bir çarkın dönmesini sağlıyorlardı.
Böylece mahkûmlar boş boş durmayıp bir şeyle zaman geçiriyorlardı. Ama işin özü bu kadar masum olmayacaktı tabi ki. Her mahkûm günde en az 6 saat bu çarkın üzerine çıkacak, hatta sorun çıkartan mahkûmlar 10 saate kadar burada yürümeye mecbur bırakılacaktı. 6 saatlik bu yürüyüş Everest tepesinin yarı yolu demekti.
İlk hapishane uygulamasından sonra İngiltere’nin neredeyse her hapishanesine bu düzenekten kuruldu. Hatta ünü o kadar artacaktı ki kıtanın karşısına, Amerika’ya bile ulaşacaktı. Hapishane yetkilileri boşa dönen bu çarkın bir işe yaraması gerektiğini düşünerek düzeneği ya buğdayları öğütmekte ya da suyu pompalamakta kullanmaya karar verdiler.
İşte burada, zaman geçirmek için yapılan icat ekonomiye katkı sunmaya başlayacağından dolayı mahkûmlar için durum bir işkenceye dönüşecekti. Yetersiz beslenen mahkûmlar zorunlu yapılan en az 6 saatlik çalışmanın ardından yorgun düşmekte ve hasta olmaktaydı.
6 saatlik koşuya çıkan bir mahkûm istediği zaman mola verme özgürlüğüne sahip değildi. Yürümeyi bıraktığı takdirde çarkın altında kalarak ezilerek can veriyordu. Hem İngiltere’de hem de Amerika’da bu uygulamadan dolayı yüzlerce mahkûm hayatını kaybedecek binlercesi ise sakat kalacak duruma gelecekti.
İlk zamanlarında hapishanede zaman geçirme amaçlı olarak kullanılan koşu bandı artık sistematik eziyet ve işkenceye dönüşmüştü. İlk etapta desteklenen bu uygulama mahkum ailelerinin seslerinin yükselmesi ile 1889 yılına kadar uygulanabilmişti. Bu tarihten itibaren hapishanelerde koşu bandı yasaklanmıştır.
Bu konu ile ilgili ilginç bilgilerden biri de meşhur İngiliz yazar Oscar Wilde’ın iddialara göre hapishanede olduğu yıllarda işkence amaçlı bu koşu bandında koşturulmak zorunda bırakıldığıdır.
Sağlık ve spor amaçlı kullanımı için ilk patent ABD’de 1911 yılında alınmıştır. 1952 yılında ise Dr. Robert Bruce bu aleti günümüze en yakın haline getirerek insanlığa sunmuştur. Özellikle 1970’lerden sonra oldukça yaygınlaşarak popüler hale gelmiştir.
Artık her koşu bandına çıktığınızda bu icadın nerden geldiği aklınıza gelecektir.